Perspektiv nə deməkdir?

Perspektiv (latınca perspicere sözündən) bir sınaqda üçölçülü obyektlərin ikiölçülü şəkildə təsvir edilməsi üçün bir sistemdir. Perspektiv bir pərdə ilə müqayisə edilə bilər ki, bu pərdə baxanın göz nöqtəsi ilə mövzu arasında yerləşir. Əgər perspektivli təsvir düzgün yerinə yetirilsə, baxanın göz nöqtəsindən görünür ki, yaxın olanlar böyükdür, uzaq olanlar kiçikdir və dairənin daxilində olan xettlər bir-birinə yaxınlaşır və görünür ki, uzaq bir nöqtədə – mühüm nöqtədə birləşirlər.

Perspektivin mənası

Perspektiv bir mühüm kimi, praktik faliyyet üçün lazım olan biliklərin və müvafiq bacarıq və sariştelerin mcmusudur. YUNESKO-nun müeyyen etdiyi beynelxalq terife görë ise, perspektiv şexsiyyetin bacarıq vë davranışlarının tekmiileşdirilmesinin ele bir prosesi vë neticesidir ki, bu zaman o, eqli yetkinlik vë ferdi inkisafa nail olur.

Perspektivin çeşitlëri

Perspektivin müxtelif çeşitleri var ki, bunlar baxanın mövzuya olan münasibetini ve mövzunun xüsusiyyetlerini gösterir. Biz burada dörd Əsas perspektivi qeyd ede bilirik:

Centrallı perspektiv

Centrallı perspektiv geometriya precizitasi ile eynileşdirilmişdir ve quattrocento [1] – erken renesansın böyük kashfiyyatidir (meselen Piero della Francesca Toskana rassamının eserlerine ve xüsusen Leonardo da Vinci eserlerine baxın). Son Vacsora c. ölçülü obyektlərin ikiölçülü şəkildə təsvir edilməsi üçün bir sistemdir. Perspektiv bir pərdə ilə müqayisə edilə bilər ki, bu pərdə baxanın göz nöqtəsi ilə mövzu arasında yerləşir. Əgər perspektivli təsvir düzgün yerinə yetirilsə, baxanın göz nöqtəsindən görünür ki, yaxın olanlar böyükdür, uzaq olanlar kiçikdir və dairənin daxilində olan xettlər bir-birinə yaxınlaşır və görünür ki, uzaq bir nöqtədə – mühüm nöqtədə birlëşirlər.

Perspektivin mənası

Perspektiv bir mühüm kimi, praktik faliyyet üçün lazım olan biliklërin vë müvafiq bacarıq vë sariştelerin mcmusudur. YUNESKO-nun müeyyen etdiyi beynelxalq terife görë ise, perspektiv şexsiyyetin bacarıq vë davranışlarının tekmiileşdirilmesinin ele bir prosesi vë neticesidir ki, bu zaman o, eqli yetkinlik vë ferdi inkisafa nail olur.

Perspektivin çeşitlëri

Perspektivin müxtelif çeşitleri var ki, bunlar baxanın mövzuya olan münasibetini ve mövzunun xüsusiyyetlerini gösterir. Biz burada dörd Əsas perspektivi qeyd ede bilirik:

Centrallı perspektiv

Centrallı perspektiv geometriya precizitasi ile eynileşdirilmişdir ve quattrocento – erken renesansın böyük kashfiyyatidir (meselen Piero della Francesca Toskana rassamının eserlerine ve xüsusen Leonardo da Vinci eserlerine baxın). Son Vacsora c. 1495-1498 eserinde Leonardo da Vinci centrallı perspektivi mükemmel şkilde istifade etmişdir. Centrallı perspektivde bütün xettlër mühüm nöqtëyë doğru gedir ve bu nöqtë baxanın göz nöqtësinin olduğu yerdür.

Beka perspektivi

Beka perspektivi atmosferik perspektiv deyilir ve uzaqlarda olan obyektlër daha solğun vë daha az kontrastlı görünür. Bu perspektivde hava partikulları obyektlër arasına girir ve onların rängini vë formunu dëyişdirir. Beka perspektivi renesans dövründen beri istifadë olunur (meselen Leonardo da Vinci Mona Lisa c. 1503-1519 eserinde). Beka perspektivi manzaraların vë peyzajların tsvirinde xüsusen faydalıdır.

Madar perspektivi

Madar perspektivi yuxarıdan aşağıya baxış açısıdır ve obyektlër plan şkilde görünür. Bu perspektivde obyektlër arasında paralellik vardır ve mühüm nöqtë yoxdur. Madar perspektivi xerite çekmekte, mimari planda vë qrafik dizaynda istifadë olunur. Madar perspektivi ayni zamanda kuşbakışı görüntü deyilir.

Levegö perspektivi

Levegö perspektivi aşağıdan yuxarıya baxış açısıdır ve obyektlër dramatik vë hey etkileyici görünür. Bu perspektivde obyektlër arasında qeyri-paralellik vardır ve mühüm nöqtë yuxarıdadır. Levegö perspektivi göyələr, dağlar, qalalar vë yüksək binaların tsvirinde istifadë olunur. Levegö perspektivi ayni zamanda kurbağa gözü görüntü deyilir.

Perspektivin faydaları

Perspektivin hem rassamlar, hem də baxanlar üçün bir çox faydaları var. Biz burada üç Əsas faydasını qeyd ede bilirik:

Perspektivin iqtisadi faydaları

Perspektivin iqtisadi faydaları rassamların eserlerini daha dəyərli vë tələb olunan etməsidir. Perspektivli tsvir rassamlara daha çox seçim imkanı verir vë onların yaradıcılıq vë ifadə bacarıqlarını artırır. Perspektivli tsvir baxanlara da daha çox zövq vë maraq verir vë onların eserlere daha çox pul xərcləməsinə səbəb olur.

Perspektivin sosial faydaları

Perspektivin sosial faydaları rassamların vë baxanların bir-biri ilë daha yaxşı əlaqə qurmaqlarını təmin etməsidir. Perspektivli tsvir rassamlara mövzunun mühüm nöqtëlërini vurğulamaq vë baxanlara mesaj vermək imkanı yaradır. Perspektivli tsvir baxanlara da mövzunu daha dərin anlamaq vë rassamın nazarindan baxmaq imkanı yaradır.

Perspektivin mədəni faydaları

Perspektivin mədəni faydaları rassamların vë baxanların dünyanın müxtelif cihetlërini tanımaqlarına kömək etməsidir. Perspektivli tsvir rassamlara müxtelif mühitlër, məkanlar, kültürlër vë tarixi hadiseleri canlandırmaq imkanı verir. Perspektivli tsvir baxanlara da müxtelif mühitlër, məkanlar, kültürlër vë tarixi hadiseleri yaşamaq imkanı verir.

Perspektivin inkişafı

Perspektivin inkişafı rassamlığın inkişafına paralel olaraq gedib. Biz burada üç Əsas inkişaf mərhəlësini qeyd ede bilirik:

Perspektivin tarixi inkişafı

Perspektivin tarixi inkişafı antik Yunanistan vë Roma dövründen başlayaraq renesans dövrünə qeder davam edib. Bu dövrde perspektiv daha çox empirik yolla istifadë olunub vë geometrik qaydalara tam riayet edilmeyib. Bu dövrde perspektivi ilk dəfə istifadë eden rassam Hironimuz Bosh olub.

Perspektivin müasir inkişafı

Perspektivin müasir inkişafı renesans dövründen başlayaraq XX Əsrin sonuna qeder davam edib. Bu dövrde perspektiv daha çox elmi yolla istifadë olunub vë geometrik qaydalara tam riayet edilib. Bu dövrde perspektivi mükemmel şkilde istifadë eden rassam Leonardo da Vinci olub.

Perspektivin gələcək inkişafı

Perspektivin gələcək inkişafı XXI Əsrin başından etibarən davam edir vë daha da davam edəcək. Bu dövrde perspektiv daha çox texnoloji yolla istifadë olunur vë geometrik qaydalardan azad olur. Bu dövrde perspektivi yeni şkilde istifadë eden rassamlar var ki, onlar perspektivi realist deyil, abstrakt vë yaradıcı şkilde təsvir edirlər.

Nəticə vë suallar

Perspektiv rassamlığın vë baxışın əsas elementlërindən biridir. Perspektiv baxanın mövzuya olan münasibetini vë mövzunun xüsusiyyetlërini göstərir. Perspektivin hem rassamlar, hem də baxanlar üçün bir çox faydaları var. Perspektivin hem də tarixi, müasir vë gələcək inkişaf mərhəlëlëri var. Perspektiv haqqında daha çox öyrənmək istəyirsinizsë, aşağıdakı suallara cavab verin:

• Perspektiv nə üçün lazımdır?
• Perspektivin çeşitlëri nəlërdır?
• Perspektivin faydaları nəlërdır?
• Perspektivin inkişafı necə olub?
• Perspektivin gələcəyi necə olacaq?